KILIMO BORA CHA PILIPILI MBUZI

UTANGULIZI 

Pilipili  Mbuzi  ni  moja  ya  mazao  yanayolimwa  kwa  uwingi  kiasi  katika  mikoa  ya  Arusha  Kilimanjaro, Tanga,  Morogoro,  Pwani,  Kagera,  Iringa,    Mbeya. Hutumika  kama  kiungo  kinachochangamsha  ladha  ya  chakula  kwa  harufu  na  ladha  yake  ya  muwasho.

 Zao  hili  huota  na  kustawi  vizuri  katika  udongo  wa  hali  (texture)  mbalimbali,  ili  muradi  tu  usiwe  udongo unaotumia  maji Chachu  ya  udongo  (pH)  kati  ya  4.3  hadi 9.7  huvumiliwa. Ni  zao  lisilovumilia  kivuli cha  muda  mrefu. Katika  maeneo  ya  joto,  maendeleo  ya  mmea  ni  ya  haraka  zaidi kuliko  maeneo  ya  baridi. Mmea  huu  huweza  kuishi  hadi  miaka  3  endapo  hali  nzuri  na  bora  ya  matunzo  itaboreshwa,  hustawi  na kuzaa  sana  katika  mwaka  wa  kwanza,  baadaye  mavuno  huongezeka  kidogo  mwaka  wa  pili,  mwisho hupunguza  uzalishaji  na  kufa. Kibiashara,  zao  hili  hulimwa  kama  zao  la  msimu  (mwaka)  mmoja,  kama  ilivyo  kwa  jimii  zote  za  pilipili, lakini kwa  msimu  mrefu  /kipindi kirefu  tofauti na  aina  nyinginezo. 

MBINU  ZA  KULIMA 

 Ni  vizuri  na  inashauriwa  kusia  mbegu  kitaluni  kwanza  na  kuitunza  miche  kitaluni  kisha  baadaye itahamishiwa  shambani.  Hii husaidia  sana  kuitunza  miche  kwa  usawa  katika  hatua  za  awali. Kuotesha  mbegu  kitaluni Tengeneza  tuta  lenye  vipimo  hivi; Upana  mita  moja  (1m) Urefu  mita  kumi (10m) Kimo  cha  santimita  15  hadi 20 Hivyo  unaweza  kuwa  na  matuta  mawili  hadi  matatu  unapoandaa  kitalu  cha  kutosha  ekari  moja    (unaweza kutumia  trey  maalum  za  kuotesha  miche)  kama  zinapatikana  kwa  urahisi. 

Chora  vifereji kwa  kijiti au  hata  kidole  katika  umbali  wa  sentimita  10,15  hadi 20  kati  ya  vifereji Nyunyiza  mbegu  katika  vifereji,  wastani  wa  mbegu  100  au  pungufu  katika  kila  kifereji  ili  kuipa  miche   nafasi  ya  kutosha  wakati  wa  ukuaji Fukia  mbegu  kitaluni  kwa  tabaka  dogo  la  udongo,  mboji  au  samadi  iliyooza  vizuri  kisha  funika  kitalu  kwa matandazo  (Mulch  -  majani  yaliyokauka  vizuri na  yasiyo  na  mbegu  ili  kuepusha  kuwa  na  magugu.) Baada  ya  hapo,  mwagilia  kwa  kutumia  keni  kisha  endelea  kumwagilia  kila  asubuhi  na  jioni  kuhakikisha kitalu  kina  unyevunyevu  wa  kutosha.    Usizidishe  maji-  hupelekea  shina  kuoza  na  hatimaye  mche  kufa. Baada  ya  siku  saba  hadi  kumi,  miche  itakuwa  tayari  imeshatokeza,  utaondoa  matandazo,  huku  ukiendelea na  ratiba  ya  umwagiliaji kwa  makini Ni  vyema,  wakati  huo  ukaanza  program  ya  kuilinda  miche  dhidi  ya  wadudu  waharibu  na  ukungu. Tumia  Atakan/Amekan/Profecron  au  nyinginezo  dhidi  ya  wadudu    waharibifu Tumia  Ivory    72WP/  Ivory  80WP  au  Ebony  72WP/  Ebony  80  WP  au  Linkmil  dhidi  ya  ukungu-  au nyinginezo  zinazopatikana  katika  mazingira  uliyopo. Spray  kila  wiki au  kwa  kufuata  maelekezo. Baada  ya  kuondoa  matandazo  ni  vyema  ukaiwekea  miche  kivuli  ili  kuilinda  dhidi  ya  jua  kali  au  mvua, kisha  kuilinda  dhidi  ya  viumbe  wengine  wanaoweza  kuharibu  kama  vile,  kuku,  bata,  mbuzi  nk. 

KUTAYALISHA SHAMBA

Tayarisha  shamba  vuzuri,  mwezi  mmoja  kabla  ya  kupandikiza  miche  (hivyo,  pale  unapoandaa  kitalu  ni vyema  ukatayarisha  shamba  pia) Katua  ardhi  kwa  kina  cha  kutosha  (20m-30m)  kwenda  chini Andaa  mifumo  ya  umwagiliaji  mapema,  unaweza  kuwa  umwagiliaji  wa  matone,  mifereji  au  hata  kwa  ndoo (shimo  kwa  shimo) Kama  utatumia  mbolea  za  asili  kama  samadi,  vyema  ukaandaa  mashimo  na  kuweka  mbolea  walau  kilo moja  kwa  kila  shimo  (mche) Kama  kuna  upungufu  wa  fosforasi  katika  udongo  ambayo  ni  muhimu  kwa  kukuza  na  kuimarisha    mizizi  ya mmea,  ni  vyema  ukatumia  mbolea  za  viwandani  kama  TSP  40kg,  DAP  40kg,  NPK  40kg  au    YaraWinner NPK -40kg  kwa  ekari  moja  - 

 huleta  matokeo  mazuri zaidi Kupandikiza  miche  shambani. Miche  huwa  tayari  kuhamishiwa  shambani  kati  ya  wiki  nne  hadi  sita  (pale  itakapokuwa  imefikia  kimo  cha kalamu  (inch  5  hadi 8) Siku  moja  kabla  ya  kuhamisha  miche  mwagilia tuta  (kitalu)  ili kulainisha  udongo Ng’oa  na  pandikiza  miche  mapema  sana  asubuhi,  jioni au  kukiwa  na  mawingu. Nafasi  ya  kupandikiza  ni  sentimita  90  (umbali  kati  ya  mstari  na  mstari)  na  sentimita  60  (umbali  kati  ya mche  na  mche)  nafasi hii itatupa  wstani  wa  miche  7500  kwa  ekari. Mara  baada  ya  kupandikiza  miche  shambani  mwagilia  maji  ya  kutosha  na  endelea  na  umwagiliaji  kwa ratiba  maalumu. Kutunza  shamba Umwagiliaji-  mwagilia  kwa  ratiba  maalumu  kulingana  na  hali  ya  unyevu  ya  udongo  (  walau  mara  moja  kwa  wiki  –

 au  kila  baada  ya  siku  5) Umwagiliaji  (maji  )  huboresha  (huongeza)  utoaji  maua  kwenye  mmea  na  kuupa  nguvu    ya  kustahilimishi mashambulizi  ya  magonjwa  na  wadudu  waharibifu-  ikiambatana  na  uboreshwaji  wa  rutuba  ya  udongo  kwa  mbolea za  asili. Palizi  –  ni  vizuri  kupalilia  shamba  ili  kuzuia  ushindani  wa  vurutubisho  muhimu,  chakula,  hewa  na  maji  kati    ya mimea  na  magugu. Kuweka  matandazo  (mulch)  tandaza  majani  makavu  yasiyo  na  mbegu  zilizokomaa  juu  ya  ardhi  ili  kuhifadhi unyevu,kuongeza  rutuba  ya  udongo,  kupunguza  kasi  ya  ukuaji wa  magugu  na  kuzuia    mmomonyoko  wa  udingo. Kurutubisha  ardhi

 Ni  vizuri  kuuongezea  udongo  rutuba  kwa  kutumia  mbolea  za  asili,  kama  mboji  au  samadi,  au  mbolea  za viwandani. Ndani  ya  wiki  moja  ya  kupandikiza  miche  shambani-  weka  DAP,   NPK  au  YaraWinner  -  NPK  inafenya  vizuri  zaidi  –  kiasi  cha  5g  kwa  kila  mmea,  umbali  wa  5  cm  kutoka ulipo  mmea. Baada  ya  siku  30  hadi  45  weka  CAN,  SA  au  YaraLiva  Nitrabor  –  inafanya  vizuri  zaidi  kiasi  cha  5g  kwa kila  mmea  umbali  wa  5cm  kutoka  ulipo  mmea. Kisha  endelea  kurudia  mbolea  za  kukuzia  kila  baada  ya  siku  45  hadi 60. Mwagilia  kila  baada  ya  kuweka  mbolea.

WADUDU NA MAGONJWA

 Mmea  wa  pilipili  mbuzi  haushambuliwi  sana  na  magonjwa  mengi  bali  Ukungu  na  Kutu  ndiyo  huwa  tatizo pale  mimea  isipokingwa  mapema. Mnyauko  pia  mara  chache  huathiri  mimea  kitaluni au  hata  shambani pia. Kuikinga  mimea  dhidi  ya  ukungu  –  Ivory    72WP/  Ebony  72WP/  WP  au  Linkmil  dhidi  ya  ukungu-  kwa msimu  wa  mvua  au  nyinginezo  zinazopatikana  katika  mazingira  uliyopo. Ivory  80WP/  Ebony  80WP  Linkmil  80WP  kwa  msimu  wa  kiangazi  (usio  na  mvua)  –

  au  nyinginzo zinazopatikana  katika  maeneo  yako. Mnyauko  mara  nyingi husababishwa  na  Fungus  tumia  Ridomil Gold  au  Trichodema. Kwa  upande  wa  kutu,  hii  husababishwa  na  kushindwa  kutibu  ukungu  (ukungu  kuwa  sugu)  japo  utaikinga mimea  dhidi  ya  ukungu  ni nyema    ukaikinga  dhidi  ya  kutu  pia  kwa  kutumia  XANTHO. Wadudu waharibifu 

Kati  ya  wadudu  wanaoshambulia  zao  hili  ni    Panzi-  ambao  hushambulia  miche  michanga,  mara  nyingi baada  ya  kuhamishia  shambani. Aphids  –  hawa  huweza  kushambulia  miche  tangu  kitaluni,  hadi shambani. Nzi  weupe  pia  hushambulia  mara  kadhaa  zaidi katika    miche  yenye  umri  mkubwa  kidogo. Kukabiliana  na  wadudu  hawa  tumia  sumu  za  kuua  wadudu  zinazofanya  vizuri  katika  maeneo  uliyopo. 

Dawa  kama  Atakan,  Amekan,  Profecron  hufanya  vuzuri zaidi.   Puliza  kwa  kufuata  maelekezo

Imeandikwa na IMANI LUBABA

Na kuletwa kwenu na Tanzania na kilimo, mtandao ulio jikita katika kutoa elimu bora ya kilimo na ufugaji